Zespół do badań na pamiętnikami i listami Polaków w XIX wieku zamieszkałych w Imperium Rosyjskim

Zespół do badań na pamiętnikami i listami Polaków w XIX wieku

zamieszkałych w Imperium Rosyjskim

Informacja o zespole i kierunkach badawczych

Zespół powołany został w Instytucie Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach jako pokłosie dwóch grantów Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, realizowanych pod kierunkiem prof. dra hab. Wiesława Cabana:

1. Pamiętniki i listy polskich autorów z Ziem Zabranych (Litwa, Białoruś, Ukraina) w latach 1795-1918 – (2012-2018);
2. Polscy zesłańcy na Syberii Zachodniej w drugiej połowie XVIII-XIX wieku w oczach Rosjan i ludności syberyjskiej – (2014-2019).

Ich efektem było opublikowanie wyników badań prowadzonych przez międzynarodowy zespół badawczy w serii wydawniczej: Polacy-Syberia XVIII-XIX wiek oraz inwentaryzacja i dokumentacja ponad pięciu tysięcy pozycji źródłowych pamiętników, wspomnień, dzienników (rękopisów i druków), a także kolekcji listów polskich autorów z Ziem Zabranych, które powstały w latach niewoli narodowej 1795-1918. Kwerendami źródłowymi objętych zostało w latach 2012-2018 ponad 40 krajowych i zagranicznych instytucji archiwalnych i bibliotecznych (Polska, Ukraina, Litwa, Białoruś, Rosja, Francja, Anglia). W ich wyniku stworzono internetową bazę danych dostępną pod adresem https://nprh.ujk.edu.pl/. Opublikowano także kilkanaście tomów edycji krytycznych pamiętników i listów oraz katalog w ramach serii wydawniczej Kresy w polskich pamiętnikach i listach (1795-1918):

1. Pamiętniki i listy polskich autorów z Ziem Zabranych (Litwa, Białoruś, Ukraina) w latach 1795-1918: Materiały do katalogu, t. 1: Pamiętniki rękopiśmienne i drukowane, opracowanie M. Domańska-Nogajczyk, T. Wójcik, W. Caban, L. Michalska-Bracha, Kielce 2017, ss. 446.
2. Pamiętniki i listy polskich autorów z Ziem Zabranych (Litwa, Białoruś, Ukraina) w latach 1795-1918: Materiały do katalogu, t. 2: Listy rękopiśmienne i drukowane, opracowanie M. Domańska-Nogajczyk, T. Wójcik, W. Caban, L. Michalska-Bracha, Kielce 2017, ss. 516.

Oceniając dotychczasowe badania naukowe prowadzone w ramach obydwu projektów NPRH należy podkreślić, że stanowią one z dzisiejszej perspektywy znakomitą okazję do podsumowania wyników badań i przedstawienia dalszych perspektyw i postulatów w zakresie studiów nad mocno rozproszonymi, dziewiętnastowiecznymi źródłami pamiętnikarskimi i epistolograficznymi Polaków z Ziem Zabranych. Wyniki i stan badań obydwu projektów, z uwagi na szeroki zakres problemowy nie mają charakteru zamkniętego i pokazują jak wiele jeszcze w tej materii jest do wykonania, i to zarówno w obszarze inwentaryzacji bardzo bogatego piśmiennictwa Polaków w XIX wieku, jak i jego interpretacji oraz krytycznej edycji. Wartość naukowa dotychczasowych badań oraz zinwentaryzowanej dokumentacji źródłowej jest niezaprzeczalna. Stanowi istotny punkt wyjścia w dalszych badaniach nad dziejami Polaków na Litwie, Białorusi, Ukrainie oraz na Syberii w XIX w. Uznać to należy za ważny postulat naukowy, mający na celu poszerzenie zakresu źródłowych kwerend oraz udostępnienie i opracowanie najcenniejszych, ale zapomnianych zabytków polskiego piśmiennictwa na Wschodzie.

Cele i zadania:

Z uwagi na znaczenie naukowe tych badań oraz skalę dokumentacji źródłowej, celem Zespołu do badań na pamiętnikami i listami Polaków w XIX wieku zamieszkałych w Imperium Rosyjskim jest kontynuowanie dotychczasowych badań oraz prac inwentaryzacyjnych zgodnie z tematyką obydwu projektów NPRH. Przykładem tej kontynuacji jest wydanie drukiem krytycznej edycji: Wspomnień Wandy z Wolskich Umińskiej (1841-1926), oprac., komentarz i przypisy L. Michalska-Bracha, E. Noiński, Warszawa 2020 oraz przygotowanie do druku przez T. Kargola i K. Ślusarka Wspomnień łowieckich, w ramach umowy pomiędzy Uniwersytetem Jana Kochanowskiego w Kielcach a Uniwersytetem Jagiellońskim. Zespół przygotowuje również projekt seminarium naukowego na temat: Polacy z Kresów w nauce, kulturze i gospodarce Syberii w XIX i XX wieku (czerwiec 2021).
Aktualnie trwają prace nad wspomnieniami Józefa Bispinga, prowadzone przez profesorów Jerzego Szczepańskiego i Jerzego Z. Pająka.

Skład:      

Zespół do badań na pamiętnikami i listami Polaków w XIX wieku zamieszkałych w

Imperium Rosyjskim ma charakter międzynarodowy i skupia najlepszych znawców problematyki badawczej dotyczącej szeroko rozumianego polskiego dziedzictwa kulturowego na Wschodzie oraz dziejów Polaków na Syberii w XVIII-XIX w. W jego skład wchodzą przedstawiciele kilkunastu krajowych i zagranicznych ośrodków naukowych:

Prof. dr hab. Wiesław Caban (UJK) – kierownik

Dr hab. Lidia Michalska-Bracha, prof. UJK – zastępca

Członkowie:

Prof. dr hab. Grażyna Legutko (UJK)

Prof. dr hab. Jerzy Z. Pająk

Prof. dr hab. Marek Przeniosło (UJK)

Prof. dr hab. Małgorzata Przeniosło (UJK)

Prof. dr hab. Jerzy Szczepański  (UJK)

Prof. dr hab. Stanisław Wiech (UJK)

Dr hab. Jacek Legieć, prof. UJK

Dr Tomasz Wójcik (UJK)

Mgr Maria Domańska-Nogajczyk (UJK) – sekretarz

Członkowie – korespondenci krajowi:

Prof. dr hab. Wiktoria Śliwowska (IH PAN)

Dr hab. Przemysława Adamczewskiego (INP PAN)

Dr hab. Tomasz Kargol (UJ)

Dr hab. Krzysztof Latawiec (UMCS)

Dr hab. Janusz Pezda (UJ)

Dr hab. Krzysztof Ślusarek (UJ)

Dr Anna Brus (IH PAN)

Członkowie – korespondenci zagraniczni:

Prof. Piotr Daszkiewicz (Paryż)

Prof. Henrika Ilgiewicz (Wilno)

Prof. Siergiej Tokć (Grodno)

Doc. Svitlana Krawczenko – (Łuck)

Doc. Anna Krich (Omsk)

Doc. Dzmitrij Matwiejczyk (Mińsk)

Doc. Swietłana Mulina (Omsk)

Doc. Alieksandr Radziuk (Grodno)

Dr Wolodymir Dolinowsky (Lwów)